1. Rễ cỏ tranh (Bạch mao căn)
Rễ cỏ tranh – một vị thuốc dân dã được biết đến với tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu và giải độc cơ thể. Theo Đông y, rễ cỏ tranh có vị ngọt, tính hàn, thường được sử dụng trong các bài thuốc hạ sốt, điều trị tiểu tiện ít, tiểu buốt, say nắng nhẹ.
Cách dùng: Dùng khoảng 15–30g rễ cỏ tranh khô hoặc tươi, rửa sạch, cắt nhỏ rồi sắc với khoảng 500ml nước đến khi còn 250ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày. Có thể kết hợp thêm với râu ngô và cam thảo để tăng hiệu quả giải nhiệt.
2. Râu ngô
Râu ngô từ lâu đã không chỉ được xem là phần “bỏ đi” của trái ngô mà còn là một dược liệu quý trong y học cổ truyền. Râu ngô có vị ngọt, tính bình, chứa nhiều chất chống oxy hóa và các vitamin giúp lợi tiểu, giải độc, thanh lọc gan và làm mát cơ thể.
Cách dùng: Lấy khoảng 30g râu ngô tươi (hoặc 10g khô), rửa sạch, nấu với 1 lít nước, đun sôi khoảng 10 phút rồi chắt lấy nước uống trong ngày. Có thể dùng thay nước lọc, giúp làm dịu cơn khát và tăng đào thải nhiệt độc qua đường tiểu.
3. Lá dấp cá
Không chỉ là loại rau sống quen thuộc trong bữa ăn, lá dấp cá còn được biết đến với khả năng giải nhiệt, kháng viêm, hạ sốt và hỗ trợ điều trị say nắng hiệu quả. Vị cay nhẹ, tính mát giúp hạ nhiệt từ bên trong, đặc biệt phù hợp trong những ngày oi bức.
Cách dùng: Giã nhuyễn khoảng 20g lá dấp cá tươi, vắt lấy nước uống ngày 1–2 lần, có thể pha thêm chút muối loãng. Hoặc ăn sống kèm trong bữa ăn để vừa tăng hương vị vừa giúp mát gan, giải nhiệt.
4. Cam thảo
Cam thảo có vị ngọt, tính bình, được sử dụng nhiều trong các bài thuốc bồi bổ khí huyết, điều hòa các vị thuốc khác. Đặc biệt, cam thảo có tác dụng thanh nhiệt, làm dịu cổ họng, giảm cơn khát, giúp phục hồi cơ thể bị suy nhược do say nắng.
Cách dùng: Dùng 4–6g cam thảo khô sắc với nước uống mỗi ngày. Có thể kết hợp với rễ cỏ tranh, râu ngô, hoặc hoa cúc để tạo thành bài thuốc mát gan, giải nhiệt hiệu quả.
5. Hoa cúc
Hoa cúc trắng (cúc chi) từ lâu đã được dùng để pha trà, có vị ngọt hơi đắng, tính mát, tác dụng thanh nhiệt, giải độc, làm dịu thần kinh và hỗ trợ giảm đau đầu do nóng. Trà hoa cúc đặc biệt phù hợp với người thường bị bốc hỏa, mất ngủ, mệt mỏi khi thời tiết oi bức.
Cách dùng: Dùng 3–5g hoa cúc khô, hãm với nước sôi trong 5–10 phút như pha trà. Có thể uống nóng hoặc để nguội, thêm mật ong hoặc cam thảo để tăng vị và tác dụng làm mát.
6. Lá tre
Lá tre tuy ít được chú ý nhưng lại là vị thuốc thanh nhiệt rất tốt, được dùng để điều trị nóng trong, tiểu tiện ít, sốt cao, ho do nhiệt, và đặc biệt hiệu quả trong hỗ trợ phục hồi khi bị say nắng.
Cách dùng: Lấy khoảng 20g lá tre tươi, rửa sạch, đun sôi với 700ml nước trong 15–20 phút. Chắt lấy nước uống dần trong ngày. Có thể kết hợp với mía lau và râu ngô để tăng hiệu quả thanh nhiệt, lợi tiểu.
Lưu ý khi sử dụng các vị thuốc mát
-Mặc dù đều là các vị thuốc dân gian quen thuộc và an toàn, tuy nhiên không nên sử dụng kéo dài hoặc quá liều, đặc biệt với người có cơ địa hàn, dễ bị lạnh bụng, tiêu chảy.
-Nếu xuất hiện các biểu hiện nặng như ngất xỉu, mê sảng, sốt cao kéo dài, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế. Việc điều trị tại nhà chỉ phù hợp với những trường hợp say nắng nhẹ.
-Người đang điều trị bệnh lý nền hoặc sử dụng thuốc Tây nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi kết hợp thêm các bài thuốc dân gian.
Việc sử dụng các vị thuốc Đông y để phòng và hỗ trợ điều trị say nắng không chỉ đơn giản, dễ thực hiện mà còn giúp nâng cao thể trạng, thanh lọc cơ thể một cách tự nhiên. Tuy nhiên, song song với đó, mỗi người cần chủ động bảo vệ cơ thể trước thời tiết khắc nghiệt bằng những biện pháp cơ bản như đội mũ, mặc đồ thoáng, bổ sung nước đều đặn và hạn chế tiếp xúc lâu ngoài trời nắng – đây mới là “liều thuốc” hiệu quả và bền vững nhất trong mùa hè.
