1. Kỹ năng nhận biết vùng riêng tư và giới hạn cơ thể
Đây là điều căn bản nhất nhưng lại thường bị xem nhẹ. Nhiều trẻ không biết vùng kín trên cơ thể là gì, không hiểu rằng bất kỳ ai chạm vào đó – kể cả người thân quen – đều là hành vi sai trái. Cha mẹ nên dạy con rằng những khu vực như miệng, ngực, vùng kín là “vùng riêng tư” và chỉ có bản thân hoặc người chăm sóc y tế mới được tiếp xúc – trong tình huống có sự đồng ý và mục đích rõ ràng.
Cách đơn giản là dùng hình vẽ cơ thể và nói về “quy tắc đồ bơi” – những phần cơ thể che bởi đồ bơi là vùng riêng tư, không ai được chạm vào. Ngoài ra, cha mẹ cũng cần giúp con phân biệt giữa “bí mật tốt” và “bí mật xấu” – nếu ai đó bảo con giữ bí mật khiến con thấy lo lắng hoặc sợ hãi, đó là điều cần kể lại cho người lớn đáng tin cậy.
2. Kỹ năng từ chối, hét to và tìm người giúp đỡ
Trẻ cần được dạy rằng cảm giác bất an là điều đáng tin – nếu ai đó khiến con thấy lo sợ, không thoải mái, con hoàn toàn có quyền từ chối và rời đi. Nhiều trẻ do được dạy phải “lễ phép”, “vâng lời” nên không dám phản kháng trước hành vi quấy rối.
Hãy dạy con nói “Không!”, hét to nếu bị đe dọa hoặc có ai xâm phạm cơ thể, và nhanh chóng chạy đến nơi đông người hoặc tìm người lớn giúp đỡ. Với trẻ nhỏ, cha mẹ có thể diễn tập tình huống giả định – như khi có người lạ mời kẹo, rủ đi chơi, hoặc giả làm người thân đón về – để trẻ luyện phản xạ từ chối và tìm sự hỗ trợ. Phản xạ “lùi bước – hét to – tìm người giúp” có thể cứu con khỏi nguy hiểm chỉ trong vài giây.
3. Xây dựng lòng tin và giao tiếp mở giữa cha mẹ và con
Trẻ em chỉ lên tiếng khi chúng cảm thấy an toàn. Vì thế, điều quan trọng nhất không nằm ở những lời dặn dò rời rạc, mà là việc cha mẹ duy trì một môi trường giao tiếp cởi mở, để trẻ luôn tin rằng mình có thể chia sẻ bất cứ điều gì, kể cả những chuyện khiến con sợ hãi, xấu hổ hoặc khó nói.
Hãy hỏi con về một ngày ở trường, về những người bạn, về những điều khiến con vui hoặc khó chịu. Đừng gạt đi cảm xúc của con bằng những câu như “chuyện nhỏ thôi” hay “đừng suy nghĩ linh tinh” – vì chính sự xem nhẹ đó có thể khiến trẻ chọn im lặng vào lần sau. Chỉ khi cảm thấy được lắng nghe và tôn trọng, trẻ mới dám nói ra nếu có điều bất ổn xảy ra.
Không ai có thể ở bên con 24/24, nhưng một đứa trẻ có kiến thức và bản lĩnh sẽ biết cách bảo vệ mình. Việc trang bị kỹ năng phòng tránh xâm hại không khiến trẻ “sợ thế giới”, mà giúp con hiểu rõ hơn về cơ thể, về giới hạn, và về quyền được an toàn. Dạy trẻ từ sớm – không phải để lo lắng, mà để trao cho con sức mạnh cần thiết trong một thế giới đầy rủi ro.
