Nhận biết tình huống nguy hiểm
Trẻ em thường rất hồn nhiên, và chính điều đó khiến các con chưa thể phân biệt được đâu là một tình huống đáng lo ngại. Việc dạy trẻ nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm là nền tảng để con có phản ứng kịp thời thay vì sợ hãi hay đứng yên.
Ví dụ: Nếu bạn chơi cùng bỗng nhiên chìm dưới nước mà không nổi lên, hoặc thấy một người lớn ngã gục và không cử động, hay phát hiện ai đó nằm bất động giữa đường… tất cả đều là tín hiệu yêu cầu trẻ phải hành động ngay – nhưng không được tự lao vào nếu không đủ khả năng.
Hô hoán đúng cách – Không nhảy theo
Một kỹ năng tưởng chừng đơn giản nhưng lại là “chìa khóa” sinh tồn trong nhiều tình huống: biết kêu cứu đúng cách. Trẻ cần học cách hét thật to để gọi sự chú ý, chạy đi tìm người lớn gần nhất thay vì cố cứu bạn hoặc người đang gặp nạn.
Một nguyên tắc đơn giản dễ nhớ là: “Gọi người lớn – Không nhảy theo – Đứng yên gọi to!”. Câu “thần chú” này nên được lặp lại thường xuyên trong các tình huống giả định để trẻ nhớ nằm lòng và phản xạ nhanh khi gặp thực tế.
Biết dùng vật hỗ trợ thay vì hành động liều lĩnh
Không ít trẻ vì quá thương bạn mà liều mình lao xuống nước cứu bạn, dù chưa từng học bơi. Điều này cực kỳ nguy hiểm. Việc cha mẹ cần dạy là: trong tình huống khẩn cấp, hãy sử dụng vật hỗ trợ – như cây gậy dài, sợi dây, can nhựa hoặc bất kỳ vật nổi nào trong tầm tay – để kéo người gặp nạn vào bờ, thay vì mạo hiểm bản thân.
Hành động này không chỉ an toàn hơn mà còn dạy trẻ biết cách suy nghĩ logic, ứng phó thông minh và bình tĩnh xử lý tình huống, thay vì phản ứng theo cảm xúc.
Giao tiếp trong tình huống căng thẳng
Khi gặp người bị nạn, một vài lời trấn an nhẹ nhàng có thể giúp họ giữ vững tinh thần, chờ người đến cứu. Trẻ cần được dạy rằng, lời nói có sức mạnh rất lớn trong những thời điểm tưởng như vô vọng.
Dạy con nói những câu như: “Cố lên, có người tới giúp rồi!”, “Cháu đang đi gọi người lớn, cô chú đừng sợ nhé!” – những câu này vừa giúp người gặp nạn bớt hoảng loạn, vừa giúp trẻ bình tĩnh hơn, bớt lo lắng khi đối mặt với điều bất thường.
Luyện tập thường xuyên như một thói quen
Trẻ em học nhanh nhất qua việc lặp lại và chơi đùa. Những kỹ năng này nên được lồng ghép vào các trò chơi mô phỏng, tình huống giả định đơn giản trong gia đình hoặc trường học. Khi trẻ đã quen với các bước phản ứng, chúng sẽ không hoảng loạn mà biết cách giữ bình tĩnh, gọi người giúp đỡ và tìm giải pháp an toàn.
Cha mẹ cần làm gì để giúp con học kỹ năng sống?
Không cần chờ con lớn, ngay từ khi trẻ biết nhận thức (khoảng 3–4 tuổi), cha mẹ đã có thể bắt đầu dạy con các kỹ năng này một cách nhẹ nhàng và gần gũi.
Lồng ghép kỹ năng vào trò chơi
Cha mẹ có thể đóng vai “người bị nạn” và để con thử phản ứng: gọi người lớn, đưa vật nổi, hét to… Cách này giúp trẻ học mà không bị áp lực, lại thêm phần hào hứng.
Lặp lại thường xuyên
Hãy nhắc lại kỹ năng theo cách vui vẻ và quen thuộc: “Con nhớ không? Nếu thấy bạn chìm dưới nước, con làm gì đầu tiên nào?”. Câu hỏi đơn giản nhưng giúp con tự ghi nhớ nguyên tắc vàng.
Không dọa nạt, không gây sợ hãi
Dạy kỹ năng sống không nên đi kèm với những lời dọa dẫm (“Nếu không học là bị chết đuối đấy!”), vì sẽ khiến trẻ sợ hãi thay vì hiểu lý do và giá trị thực sự của kỹ năng.
Làm gương cho con
Trong các tình huống nhỏ như thấy người té ngã ngoài đường, cha mẹ hãy hành động đúng: dừng lại hỏi han, gọi hỗ trợ. Trẻ nhìn thấy và sẽ học cách hành xử đúng qua hình mẫu của bố mẹ.
Cùng con xem video giáo dục
Hiện nay có nhiều video hoạt hình hoặc clip ngắn hướng dẫn kỹ năng sống cho trẻ em. Cha mẹ có thể cùng xem với con, sau đó hỏi lại và thảo luận nhẹ nhàng để củng cố kiến thức.
Kỹ năng sống không đến từ sách vở hay lớp học đắt tiền, mà bắt đầu từ những điều nhỏ cha mẹ dạy con mỗi ngày. Chỉ cần dành chút thời gian, tạo thói quen đơn giản, bạn đã có thể trao cho con món quà vô giá: khả năng bảo vệ bản thân và giúp đỡ người khác khi thực sự cần thiết.
