ADHD và giấc ngủ – mối liên hệ không thể xem nhẹ
Không ít phụ huynh và người trưởng thành mắc ADHD than phiền về việc khó ngủ, ngủ không sâu, hay thức dậy giữa đêm mà không rõ nguyên nhân. Trên thực tế, theo các nghiên cứu y học, khoảng 50–70% người mắc ADHD gặp vấn đề về giấc ngủ, từ khó đi vào giấc ngủ đến rối loạn nhịp sinh học.
Giải thích cho hiện tượng này, các nhà khoa học cho rằng ADHD ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương – nơi điều phối sự tỉnh táo, chú ý và giấc ngủ. Khi não bộ không điều chỉnh được trạng thái nghỉ ngơi, người bệnh rất dễ gặp tình trạng ngủ chập chờn, mộng mị, hoặc tỉnh giấc quá sớm.
Biểu hiện rối loạn giấc ngủ thường gặp ở người ADHD
Tùy theo độ tuổi và mức độ ADHD, các biểu hiện mất ngủ có thể khác nhau:
-Khó bắt đầu giấc ngủ: Dù đã lên giường từ sớm nhưng tâm trí vẫn bị kích thích quá mức, không thể thư giãn.
-Ngủ không sâu: Dễ bị đánh thức bởi tiếng động nhỏ, tỉnh giấc nhiều lần trong đêm.
-Ngủ lệch giờ sinh học: Ngủ rất muộn và dậy trễ (rối loạn pha giấc ngủ).
-Mộng mị, nói mớ, nghiến răng hoặc cử động tay chân không kiểm soát.
-Ban ngày thường buồn ngủ, kém tỉnh táo, thậm chí có biểu hiện giống “ngủ gà ngủ gật” ở trẻ em.
Nguyên nhân do đâu?
Bên cạnh ảnh hưởng từ bản chất của ADHD, các yếu tố sau cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng rối loạn giấc ngủ:
-Tác dụng phụ của thuốc điều trị ADHD: Một số loại thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương có thể gây mất ngủ nếu dùng vào buổi chiều hoặc tối.
-Thói quen sử dụng thiết bị điện tử: Người ADHD thường dễ bị “dính” vào màn hình điện thoại, tivi – ánh sáng xanh từ thiết bị này ức chế sản sinh melatonin, hormone điều hòa giấc ngủ.
-Tâm lý căng thẳng, lo âu, trầm cảm: Các rối loạn cảm xúc đi kèm có thể khiến giấc ngủ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Hệ quả nếu giấc ngủ bị rối loạn kéo dài
Thiếu ngủ hoặc ngủ không chất lượng khiến các triệu chứng ADHD càng nặng thêm. Người bệnh sẽ dễ cáu gắt, mất tập trung, giảm khả năng kiểm soát hành vi và cảm xúc. Ở trẻ em, tình trạng này còn ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ, khả năng học tập và hòa nhập xã hội.
Giải pháp nào giúp cải thiện giấc ngủ cho người ADHD?
Việc cải thiện giấc ngủ ở người ADHD đòi hỏi một chiến lược đồng bộ, bao gồm:
-Thiết lập giờ đi ngủ cố định, kể cả cuối tuần.
-Hạn chế tiếp xúc thiết bị điện tử ít nhất 1 tiếng trước khi ngủ.
-Tạo môi trường ngủ yên tĩnh, ánh sáng dịu, nhiệt độ phù hợp.
-Tập luyện thể thao nhẹ nhàng ban ngày, tránh vận động mạnh buổi tối.
-Tham vấn chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa thần kinh, nhất là khi cần điều chỉnh thuốc hoặc trị liệu hành vi.
ADHD không chỉ là vấn đề trong giờ học hay công việc ban ngày, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến giấc ngủ ban đêm – yếu tố nền tảng cho sức khỏe thể chất và tinh thần. Nhận diện đúng các dấu hiệu rối loạn giấc ngủ ở người ADHD giúp can thiệp kịp thời, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh và cả gia đình.
