1. Không tắm vào sáng sớm hoặc tối muộn
Trong Dưỡng sinh Đông y, yếu tố cân bằng âm dương luôn được coi trọng, mọi sinh hoạt hằng ngày đều nên thuận theo quy luật đó. Vào mùa lạnh, khi dương khí suy và hàn tà dễ xâm nhập, việc tắm rửa cần đặc biệt lưu ý. Tốt nhất nên chọn thời điểm trong ngày khi dương khí đang thịnh để cơ thể dễ thích ứng và tránh bị nhiễm lạnh.
Sáng sớm là lúc dương khí chưa phát tiết hoàn toàn. Tối muộn lại là lúc dương khí đã liễm nạp. Đây là hai thời điểm không những nhiệt độ ngoài trời xuống thấp mà dương khí trong cơ thể cũng hạ thấp, lúc này nếu tắm hàn tà từ nước lạnh và khí lạnh sẽ dễ xâm nhập qua da lông mà sinh bệnh cảm lạnh, ho hàn, đau nhức xương khớp…
Chính vì vậy mùa lạnh nên đợi mặt trời lên cao rồi tắm, thời điểm tắm tốt nhất là từ 9 – 15h. Tắm lúc này sẽ giúp ấm thân mà không tổn hại dương khí. Nếu không thể tắm vào thời gian trên thì cũng nên tránh tắm vào sáng sớm và tối muộn.
Tối muộn là lúc dương khí đã liễm nạp, nếu tắm sẽ dễ sinh cảm lạnh, đau nhức xương khớp.
2. Không tắm khi quá đói, khi mới ăn no
Không tắm khi quá đói hoặc quá no là nguyên tắc dưỡng sinh nói chung và điều này lại càng đúng hơn vào mùa lạnh. Khi quá đói, khí huyết suy giảm, nếu lại tắm thêm khí huyết lại cần điều động ra bì phu để điều tiết, điều này dễ làm tổn thương khí chân nguyên của cơ thể.
Theo Đông y, tỳ chủ vận hóa thủy cốc, khi mới ăn no khí huyết cần tập trung ở tỳ vị để tiêu hóa. Vào mùa lạnh nếu mới ăn no đã đi tắm ngay sẽ dễ gây tổn hại công năng tỳ vị dẫn đến tình trạng đầy bụng, khó tiêu, đau bụng, đi ngoài.
Thời điểm thích hợp nhất khi tắm chính là khoảng 1,5 – 5h sau khi ăn, khi này cơ thể không quá đói cũng không quá no, có thể giữ cho khí huyết và tạng phủ không bị tổn thương.
3. Không tắm khi cơ thể mệt mỏi và ngay sau khi vận động mạnh
Nhiều người có thói quen tắm khi cơ thể mệt mỏi hoặc ngay sau khi vận động vì cho rằng tắm sẽ giúp thư giãn cơ thể, giảm bớt mệt mỏi mà không biết rằng chính hành động này lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ có hại cho sức khỏe.
Mệt mỏi là cảm giác khi khí huyết của cơ thể đang suy giảm, lao lực khiến khí hư, đây cũng là lúc dương khí suy yếu, hàn tà dễ dàng xâm phạm. Vào mùa lạnh, nếu cơ thể đang mệt mỏi nên nghỉ ngơi, có thể ăn nhẹ đợi cơ thể hồi phục rồi mới tắm.
Sau khi vận động mạnh lại là lúc khí huyết đang sôi động, các lỗ chân lông khai mở, khí hành huyết hành, tân dịch tràn ra ngoài để điều hòa nhiệt. Nếu tắm ngay sau đó khí lạnh từ nước và không khí sẽ xâm nhập rất nhanh, có thể gây cảm lạnh, ho, nghẹt mũi, đau nhức xương khớp, nặng hơn có thể dẫn đến đau đầu, chóng mặt, rối loạn nhịp tim… Nên nghỉ ngơi ít nhất 30 – 60 phút sau khi vận động mạnh, đợi mồ hôi khô, nhịp tim và hơi thở ổn định rồi mới tắm.
4. Không tắm nước lạnh
Một số người cho rằng mùa lạnh tắm nước lạnh là phương pháp giúp rèn luyện thân thể, nhưng theo Đông y, quan điểm này là hoàn toàn sai lầm.
Mùa lạnh là thời điểm “âm thịnh dương suy”, trong mọi hoạt động sinh hoạt, ăn uống, lao động đều cần giữ ấm để dưỡng dương. Tắm bằng nước lạnh, hàn khí sẽ xâm nhập đột ngột qua da khiến dương khí hoặc bị bế tắc hoắc tán đi mất gây ngoại cảm phong hàn, nóng sốt, lạnh run, đau đầu, nghẹt mũi, lưng gáy cứng đau…
Không những vậy, nước lạnh vào mùa lạnh còn khiến khí huyết ngưng trệ, gây đau nhức xương khớp, chân tay lạnh, người vốn hư yếu còn có thể dẫn đến choáng váng, tím tái, đặc biệt nguy hiểm với người cao tuổi, người bệnh tăng huyết áp.
5. Không nên tắm quá lâu
Đông y cho rằng “mùa lạnh nếu tắm quá lâu sẽ dễ bị tổn thương bởi hàn tà” kể cả khi dùng nước ấm do dương khí bị hao tổn, khó thu tàng lại, tân dịch bị tổn thương khiến da khô, nứt nẻ. mùa lạnh, kể cả khi đã dùng nước ấm, chỉ nên tắm 10-15 phút, vừa đủ để làm sạch và ấm thân thể, không nên tắm hoặc ngâm nước quá lâu.
4 điều cần thực hiện khi tắm trong mùa lạnh
1. Nên tắm nước ấm
Nước ấm giúp dương khí nhu hòa, khí huyết lưu thông, kinh mạch hài hòa không chỉ tạo ra sự ấm áp ngoài da mà còn không làm hao tổn dương khí ở bên trong, lại có tác dụng thư cân, giảm đau nhức. Nước ấm khoảng 35 – 40 độ là thích hợp nhất cho việc tắm vào mùa lạnh.
2. Tắm ở nơi kín đáo, tránh gió lùa
Theo Đông y “phong là đầu mối của mọi bệnh tật”. Vào mùa đông, tiết trời lạnh, phong tà mạnh, da lông vốn cần khép chặt để giữ ấm, dương khí liễm tàng vào bên trong. Gió lùa được Đông y gọi là “khích phong”, đây chính là thứ gió rất dễ xâm nhập gây bệnh cho con người.
Khi tắm, nước ấm làm lỗ chân lông giãn ra, nếu phòng tắm không kín gió, gió lùa sẽ mang theo hàn tà thừa cơ xâm nhập cơ thể gây bệnh. Chính vì vậy mùa lạnh cần tắm ở nơi kín gió, đặc biệt lưu ý tránh gió lùa.
Mùa lạnh nên tắm ở nơi kín gió để tránh hàn tà xâm nhập và gây bệnh.
3. Sau khi tắm cần tránh gió lạnh
Vào mùa lạnh, sau khi tắm cần tránh gió lạnh là vì những lý do sau:
– Khi tắm, đặc biệt là tắm nước ấm, lỗ chân lông giãn nở, mạch máu dưới da cũng giãn ra để thoát nhiệt. Nếu ngay sau đó gặp gió lạnh hoặc không khí lạnh, cơ thể chưa kịp thích ứng, hàn khí dễ xâm nhập qua da, gây cảm lạnh, đau đầu, tê cứng cơ, hoặc đau khớp.
– Theo Đông y, mùa lạnh là thời điểm dương khí thu tàng, cơ thể cần được giữ ấm để bảo tồn dương khí. Nếu sau khi tắm lại gặp lạnh, dương khí bị tổn thương, có thể dẫn đến ngoại cảm phong hàn, hoặc về lâu dài dễ gây đau lưng, mỏi gối, tê tay chân.
– Sau khi tắm, nhiệt độ cơ thể thường cao hơn môi trường, nếu ra ngoài hoặc gặp gió lạnh đột ngột, sự chênh lệch nhiệt độ làm mạch máu co thắt nhanh, ảnh hưởng đến tuần hoàn máu, dễ gây choáng, hạ huyết áp, đặc biệt ở người cao tuổi hay người có bệnh tim mạch.
– Sau khi tắm vào mùa lạnh cần lau khô người thật nhanh, mặc ấm ngay, đồng thời ở nơi kín gió, không ra ngoài trong ít nhất 15 phút để cơ thể ổn định lại. Có thể chuẩn bị sẵn nước ấm, trà gừng để uống sau khi tắm, hỗ trợ cơ thể ổn định.
4. Kết hợp tắm với thảo dược để tăng cường tác dụng dưỡng sinh
Vào mùa lạnh, nếu tắm được kết hợp cùng thảo dược, thì không những giúp làm sạch thân thể, mà còn có thể ôn dương, hành khí, hoạt huyết, thư cân, giúp cơ thể thích ứng với khí lạnh, giữ cho dương khí không bị hao tán.
Nên chọn những vị có tính ấm, tác dụng tán hàn, hoạt huyết, thư cân, như gừng, quế chi, ngải cứu, lá lốt, địa liền, kinh giới… nấu lấy nước tắm. Có thể thêm một chút muối hạt để tăng cường tác dụng thư cân, hoạt huyết và làm sạch da.
