Không ít phụ huynh rơi vào vòng luẩn quẩn: nhắc nhở – quát mắng – ép buộc, nhưng con vẫn lơ là học tập, mê điện thoại, trì hoãn bài vở. Thực tế, các chuyên gia tâm lý cho rằng việc dạy con học giỏi không nằm ở kiểm soát chặt chẽ, mà ở cách tác động đúng vào động lực bên trong của trẻ. Dưới đây là ba phương pháp tâm lý giúp trẻ từ bỏ thói quen xấu và hình thành sự tập trung, chủ động trong học tập.
Tạo động lực thay vì gây áp lực
Một trong những sai lầm phổ biến của cha mẹ là dùng áp lực để thúc ép con học, như so sánh với bạn bè, dọa phạt hoặc gắn kết quả học tập với phần thưởng – hình phạt. Điều này có thể mang lại hiệu quả tức thời nhưng về lâu dài khiến trẻ học trong tâm thế đối phó, sợ sai và thiếu động lực nội tại.
Theo các nhà tâm lý học giáo dục, trẻ sẽ học tốt hơn khi hiểu rõ “vì sao mình cần học”. Thay vì hỏi con “Sao con chưa làm bài?”, cha mẹ có thể gợi mở bằng những câu hỏi như: “Con muốn đạt mục tiêu gì trong kỳ này?” hay “Môn học này giúp con ích gì cho ước mơ sau này?”. Khi trẻ thấy việc học gắn với mong muốn cá nhân, động lực sẽ đến từ bên trong, bền vững hơn nhiều so với ép buộc.
Thay đổi thói quen bằng nguyên tắc “từng bước nhỏ”
Nhiều phụ huynh mong con thay đổi ngay lập tức: bỏ điện thoại, ngồi vào bàn học hàng giờ liền. Tuy nhiên, tâm lý trẻ khó thích nghi với những thay đổi đột ngột. Cách hiệu quả hơn là chia nhỏ mục tiêu và điều chỉnh hành vi từng bước.
Chẳng hạn, thay vì yêu cầu con học liên tục 2 tiếng, cha mẹ có thể bắt đầu từ 20–30 phút tập trung, sau đó nghỉ ngắn. Khi trẻ hoàn thành, hãy ghi nhận nỗ lực thay vì chỉ nhìn vào kết quả. Việc này giúp não bộ hình thành cảm giác tích cực với học tập, từ đó giảm dần các thói quen xấu như trì hoãn, lướt mạng vô thức.
Các chuyên gia gọi đây là “hiệu ứng tích lũy”: những thay đổi nhỏ nhưng đều đặn sẽ tạo nên sự chuyển biến lớn trong thái độ và khả năng tập trung của trẻ.
Đồng hành, không kiểm soát quá mức
Sự giám sát quá chặt có thể khiến trẻ cảm thấy bị theo dõi, thiếu không gian tự chủ, từ đó nảy sinh tâm lý chống đối. Ngược lại, nếu cha mẹ hoàn toàn buông lỏng, trẻ dễ sa đà vào thói quen xấu.
Giải pháp nằm ở sự đồng hành. Cha mẹ có thể cùng con xây dựng thời khóa biểu học tập, thống nhất thời gian học – thời gian giải trí, đồng thời làm gương bằng chính thói quen của mình, như đọc sách, hạn chế dùng điện thoại trước mặt con. Khi trẻ cảm nhận được sự tôn trọng và tin tưởng, các em sẽ có xu hướng tự giác hơn trong việc học và sinh hoạt.
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ được trao quyền lựa chọn trong khuôn khổ rõ ràng sẽ phát triển khả năng tự kiểm soát tốt hơn, từ đó hình thành thói quen học tập chủ động.
Kiên nhẫn là chìa khóa
Thay đổi hành vi và thói quen của trẻ không thể diễn ra trong ngày một ngày hai. Điều quan trọng là sự kiên nhẫn, nhất quán và thấu hiểu từ phía cha mẹ. Khi được dẫn dắt bằng các phương pháp tâm lý phù hợp, trẻ không chỉ từ bỏ thói quen xấu mà còn xây dựng được tinh thần học tập tích cực, tự giác và bền vững – nền tảng quan trọng cho thành công lâu dài.
