Lý do người Việt kiêng “nối đũa”?
Nối đũa là hành động hai người dùng đũa của mình gắp chung một món ăn, truyền thức ăn trực tiếp từ đũa này sang đũa kia. Trong văn hoá Việt, hành động này bị coi là đại kỵ. Trẻ em hoặc thanh niên vô ý truyền thức ăn cho nhau theo cách này thường bị người lớn trong nhà mắng mỏ, phê bình. Vì sao vậy?
Theo quan niệm dân gian, nối đũa gợi liên tưởng đến việc gắp tro cốt của người chết sau khi hỏa táng, thao tác này diễn ra trong bữa ăn sẽ bị coi là mang ý nghĩa xui xẻo, gây sự lo lắng về cái chết và tang sự.
Để tránh phạm phải điều kiêng kỵ này, khi muốn mời người khác, bạn có thể gắp trực tiếp món ăn vào bát của họ, nên dùng đũa riêng để giữ vệ sinh và thể hiện sự lịch sự trên bàn ăn.
Ngoài ra, còn một số kiêng kỵ khác trên bàn ăn mà mọi người nên lưu ý.
Kiêng dùng đũa ngắn dài không đều
Tục kiêng này được cho là ảnh hưởng từ quan niệm dân gian của Trung Quốc với câu “tam trường lưỡng đoản” (ba dài, hai ngắn), chỉ tai hoạ bất ngờ, điềm xấu, đặc biệt là cái chết.
“Tam trường lưỡng đoản” ám chỉ quan tài với những tấm gỗ dài ngắn khác nhau. Quan tài được làm từ sáu mảnh gỗ, 4 tấm dài là phần nắp (tấm Thiên), đáy (tấm Địa), hai bên trái và phải (tấm Nhật và tấm Nguyệt), 2 tấm ngắn ở hai đầu được gọi là “thải đầu, thải vỹ”. Tuy nhiên, nắp quan tài chỉ được đậy vào sau nên mới là “ba dài, hai ngắn”.
Ngoài ra, việc dùng một đôi đũa dài ngắn không đồng đều sẽ khiến người khác đánh giá bạn là người bộp chộp, thiếu sự kỹ lưỡng, chỉn chu.
Kiêng dùng đũa xiên thức ăn hoặc cắm thẳng đứng vào bát cơm
Hành động xiên hoặc cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm là điều cấm kỵ vì gợi liên tưởng đến nghi thức cúng tế, mang ý nghĩa không may mắn. Hình ảnh đôi đũa lúc này trông giống như thắp hương, cũng giống với bát cơm cúng dành cho người mới qua đời.
Ngoài ra, đũa là dụng cụ để gắp, việc dùng nó để xiên thức ăn có thể làm văng đồ ăn ngoài hoặc gây mất vệ sinh. Xiên thức ăn bằng đũa bị coi là hành động kém văn minh, thể hiện sự vội vàng, thiếu kiên nhẫn và không tôn trọng đồ ăn cũng như người cùng bàn.
Kiêng gõ đũa vào bát
Việc gõ đũa vào bát bị cho là giống người ăn xin. Theo quan niệm của người xưa, chỉ có người ăn xin mới tạo ra âm thanh như thế để thu thút sự chú ý, xin người qua đường bố thí. Vì thế, việc gõ đũa vào bát không khiến bạn trở nên kém duyên mà còn bị cho là mang tới những điều xui xẻo, thất lễ với những người ngồi cùng trên bàn ăn.
Ngoài ra, dân gian còn cho rằng gõ đũa vào bát cơm chính là cách gọi các hồn ma đói lang thang đến ăn, khiến gia đình có nhiều âm khí, việc làm ăn không được hưng thịnh, sức khoẻ và sự bình an của các thành viên trong nhà bị ảnh hưởng.
Kiêng ngậm đầu đũa
Trong khi dùng bữa, nhiều người có thói quen ngậm đũa vào miệng để rảnh tay làm việc khác. Đây là một trong những điều kiêng kỵ trong cách dùng đũa của người Việt. Vì nó được coi là hành vi vô lễ, thiếu lịch sự, đồng thời cũng tạo cảm giác gây mất vệ sinh, khiến người khác khó chịu.
Kiêng làm rơi đũa xuống đất
Người xưa dùng cụm từ “lạc địa kinh thần” để chỉ việc đánh rơi đũa xuống đất. Theo họ, tổ tiên đều đang an nghỉ ở dưới đất, không nên quấy rầy. Đũa rơi xuống đất chẳng khác nào làm kinh động đến tổ tiên, đó là tội đại bất hiếu.
Trong thời nay, tuy ý nghĩa tâm linh đó còn ít nhưng hành động làm rơi đũa xuống đất chính là biểu hiện một con người cẩu thả, hậu đậu và cần chú ý.
Dùng đũa ngược
Cách cầm đũa ngược là kiêng kỵ dùng đũa với hàm ý “đảo lộn càn khôn”, rất không hợp lý. Hành động này thể hiện một người không biết ý tứ, phép tắc, không chu đáo. Trên phương diện khoa học thì hành vi này gây mất vệ sinh, do đó bạn cần lưu ý không cầm đũa ngược, cần thiết thì nên dùng một đôi đũa khác.
Một số lưu ý khác khi sử dụng đũa của người Việt
Người Việt thường sử dụng đũa đầu tròn và vuông. Họ tin rằng hình tròn tượng trưng cho trời, hình vuông tượng trưng cho đất. Khi cầm đũa, các ngón tay sẽ kẹp giữa tượng trưng cho nhân loại, được trời đất nuôi dưỡng, bao bọc.
Khi cầm đũa, người dùng chỉ nên sử dụng 3 đầu ngón tay: ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa. Ngón áp út sẽ được đặt dưới mặt đũa, ngón cái và ngón trỏ dùng để cố định đũa.
Người Việt quan niệm đôi đũa tượng trưng cho tình cảm lứa đôi, chỉ trọn vẹn khi có đôi, có cặp. Vì vậy, muốn gia đình êm thấm thì phải so đũa bằng trước khi sử dụng.
Trong bữa ăn, người nhỏ tuổi nhất thường có nhiệm vụ so đũa cho các thành viên, từ người già nhất cho tới khách. Người lớn tuổi sẽ gắp thức ăn đầu tiên, sau đó mới đến lượt con cháu dùng bữa. Không nên gắp thẳng thức ăn từ đĩa cho vào miệng, mà phải đặt thức ăn vào bát trước.
